Ekonomide Satır Arası
Hilmi DEVELİ
hilmideveli@gmail.com

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ilk kalkınma planı olan 2019-2023 dönemini kapsayan On Birinci Kalkınma Planı Meclis Genel Kurulu’nda kabul edildi.
Planda hukukun üstünlüğü, güçlü demokrasi ve sürekli geliştirilen temel hak ve hürriyetler, kalkınma çabasının taşıyıcı sütunları olarak benimseniyor.
Ekonomide istikrar ve sürdürülebilirlik, beşeri, sosyal ve mekansal gelişme alanlarında refahın artışı ve adil paylaşımı ile süreklilik arz eden bir gelişmişlik yönelimi, planda öncelikli amaçlar olarak ortaya konuluyor.
Kalkınmanın hızlandırılmasında önemli rol oynayacak güçlü bir eğitim hamlesi ile milli teknoloji hamlesinin öngörüldüğü On Birinci Kalkınma Planı, her alanda rekabetçiliği ve verimlilik artışını sağlamaya odaklanıyor.
Plan 5 temel eksenden oluşuyor
Plan, “rekabetçi üretim ve verimlilik”, “istikrarlı ve güçlü ekonomi”, “nitelikli insan ve güçlü toplum”, “yaşanabilir şehirler ve sürdürülebilir çevre” ile “hukuk devleti, demokratikleşme ve iyi yönetişim” eksenlerinden oluşuyor.
Planda, dikkatle ve ilgiyle izlenmesi gereken çok önemli konular başlıklar halinde sunuluyor.
Bunlardan “ Kritik Teknolojiler” başlıklı bölümü bu gün “Ar-Ge ve Yenilik “ başlıklı bölümü ise gelecek haftada iki ayrı bölümün amaçlarını ve hedeflerini sizlerle paylaşmak istiyorum .
Önce Kritik Teknoloji tanımına ilişkin şu bilgiyi vermem gerekiyor;
Kritik Teknolojiler; “ Yurt dışından temin edilemeyen veya temin edilmesine rağmen çeşitli
nedenlerle idamesi sağlanamayarak harekatı tehlikeye sokabilecek olan ve bu nedenle yurt içinde
imali gerekli görülen teknolojiler” olarak tanımlanıyor.
Milli teknoloji ise, ”Yurt dışından tedarik edilse dahi kullanımında güvenlik nedeniyle sakınca bulunan ve mutlaka yurt içinde geliştirilmesi gereken sistemler ve teknolojilerdir.” Sözleriyle tanımlanıyor.
Kritik Teknolojilerin değerlendirilebilmesinde ise birçok kriterler belirleniyor.
Plana dönersek Kritik Teknolojiler ;
a. Amaç
Öncelikli sektörlerde ve alanlarda teknolojik dönüşümün sağlanabilmesi ve rekabet gücünün artırılması amacıyla önümüzdeki dönemde yüksek katma değer oluşturması beklenen kritik teknoloji alanlarında teknoloji üretme ve adaptasyon yeteneğinin geliştirilmesi temel amaçtır.
b. Politika ve Tedbirler
Ülkemizde Milli Teknoloji Hamlesinin gerçekleştirilmesine yönelik olarak yapay zekâ, nesnelerin interneti, artırılmış gerçeklik, büyük veri, siber güvenlik, enerji depolama, ileri malzeme, robotik, mikro/nano/opto-elektronik, biyoteknoloji, kuantum, sensör teknolojileri ve katmanlı imalat teknolojilerine ilişkin gelişim yol haritalarının hazırlanması, gerekli altyapının tesis edilmesi, ihtiyaç duyulan nitelikli insan kaynağının yetiştirilmesi ve toplumsal yönelimin bu alanlara odaklanması sağlanacaktır.
Kritik teknolojilerde insangücü ile özel sektörün teknoloji geliştirme ve adaptasyon yeteneğine ilişkin mevcut durum analizini de kapsayan ve teknolojilerin gelişme potansiyeli ile uzun vadeli arz ve talep dinamiklerini dikkate alan teknoloji yol haritaları hazırlanacaktır.
Kritik teknolojilerde insangücü kapasitesi artırılacaktır.
Kritik teknoloji alanlarına yönelik ihtiyaç duyulan yetenek ve yetkinlikler yapılacak bir analiz çalışması ile belirlenecektir.
Bu yetenek ve yetkinliklerin karşılanmasına yönelik kritik teknolojilerde ihtisaslaşmış disiplinler arası lisans ve lisansüstü programlar açılacaktır.
Kritik teknoloji alanlarında yetkinliği kanıtlanmış yurt dışı eğitim kurumlarına diğer alanlara göre farklılaşan destek miktarlarıyla lisansüstü öğrenci gönderilmesine yönelik burs programları oluşturulacaktır.
Kritik teknolojilerde ihtisaslaşmış programı olan üniversitelerde yurt dışından yetkin akademisyen ve araştırmacıların kısmi zamanlı olarak çalışması teşvik edilecektir.
Kritik teknolojilerde araştırma altyapısı güçlendirilecektir.
Kritik teknolojilerde ihtisaslaşmış programı olan üniversitelerin laboratuvar altyapısının bu teknolojilere yönelik Ar-Ge çalışmalarının ihtiyaçlarına göre geliştirilmesi sağlanacaktır.
Kritik teknolojilerde özel sektörün kapasitesi geliştirilecektir.
Kritik teknoloji alanlarında yenilikçi girişimcilere özel Ar-Ge destek programı oluşturulacaktır.
Büyük ölçekli firmaların ürün geliştirmeye yönelik olarak kritik teknoloji alanlarında yapacağı Ar-Ge çalışmalarını üniversite veya kamu araştırma kurumlarıyla gerçekleştirmesi halinde, projenin girişimciye yansıyan maliyetinin belirli bir bölümü kamu tarafından karşılanacaktır.
Özel sektörün kritik teknolojilerde yürüteceği ortak Ar-Ge projelerine, altyapı kullanımına ve insangücü yetiştirilmesine yönelik oluşturduğu işbirlikleri desteklenecektir.
Kritik teknoloji alanlarında Ar-Ge ve yenilik işbirliği yapılacak stratejik ülkeler belirlenecek, bu ülkeler ile özel sektör-üniversite; özel sektör-özel sektör işbirliklerini içeren ikili ve çoklu Ar-Ge ve yenilik işbirlikleri desteklenecektir.” Deniliyor..
Kritik teknolojiler’in amaçları ve hedeflerinin anlatım tarzı akıcı ve ifade edilişi bir bütünlükle yazılmış.
Bu bölümün değerlendirmesini ve görüşlerimi gelecek hafta yazacağım “Ar-Ge ve Yenilik “ başlıklı bölümle ile birlikte yapacağım.